|
|
Θεωρία
- Ρήματα
|
|
Ρήματα (verbs) λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν πως ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ενεργεί ή παθαίνει ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Η μητέρα κεντά. Το δέντρο ξεριζώθηκε. Η γάτα κοιμάται.
Το σύνολο των ρηματικών τύπων που έχουν στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα την κατάληξη -ω ονομάζεται ενεργητική φωνή (active voice).
Το σύνολο των ρηματικών τύπων που έχουν στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα κατάληξη -μαι ονομάζεται παθητική φωνή (passive voice).
|
- Εγκλίσεις
|
|
Οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει πώς θέλουμε να παρουσιάσουμε αυτό που σημαίνει (το ρήμα) λέγονται εγκλίσεις (modalities). Οι εγκλίσεις είναι τρεις: η οριστική (indicative), η υποτακτική (subjunctive) και η προστακτική (imperative).
Η οριστική (indicative) παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν κάτι βέβαιο και πραγματικό:
Ο ήλιος λάμπει. Χτες έβρεξε. Το απόγεμα θα παίξω.
Η υποτακτική (subjunctive) παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν κάτι που θέλουμε ή περιμένουμε να γίνει:
Ας παίξουμε (= θέλω να παίξουμε). Όταν έρθουν οι διακοπές, θα πάμε εξοχή (= περιμένω να 'ρθουν οι διακοπές).
Η προστακτική (imperative) παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν προσταγή, επιθυμία, ευχή:
Φύγε. Άκουσέ με. Βοήθησέ με, Θεέ μου.
|
- Απαρέμφατο
|
|
Το απαρέμφατο (infinitive) είναι άκλιτος τύπος του ρήματος και χρησιμεύει για να σχηματίζονται ορισμένοι χρόνοι του ρήματος. Απαρέμφατο έχει και η ενεργητική φωνή (δέσει, γράψει, βρέξει) και η παθητική (δεθεί, γραφεί, βραχεί).
|
- Μετοχή
|
|
Η μετοχή (participle) είναι ρηματικός τύπος ο οποίος διαθέτει και τις ιδιότητες του επιθέτου. Λογαριάζεται στις εγκλίσεις και συνήθως σχηματίζεται στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής και στον παθητικό παρακείμενο.
|
- Ουσιαστικά
|
|
Ισοσύλλαβα ουσιαστικά (parisyllabic(al) common nouns) λέγονται όσα ουσιαστικά ή επίθετα έχουν ίσο αριθμό συλλαβών και στους δύο αριθμούς και σε όλες τις πτώσεις: μήνας, μήνα, μήνες, μηνών.
Ανισοσύλλαβα ουσιαστικά (imparisyllabic(al) common nouns) λέγονται όσα ουσιαστικά ή επίθετα δεν έχουν σε όλους τους τύπους τους ίσο αριθμό συλλαβών: μανάβης – μανάβηδες.
|
- Επίθετα
|
|
Επίθετα (adjectives) λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν τι λογής είναι, δηλαδή ποια ποιότητα ή ιδιότητα έχει το ουσιαστικό (noun) και κλίνονται όπως τα ουσιαστικά που έχουν τις ίδιες καταλήξεις: και κλίνονται όπως τα ουσιαστικά που έχουν τις ίδιες καταλήξεις.
Καλός άνθρωπος, ξερή γη, όμορφο ζώο.
|
- Επιρρήματα
|
|
Επιρρήματα (adverbs) λέγονται οι άκλιτες λέξεις που προσδιορίζουν ένα ρήμα και φανερώνουν τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό κ.ά.
Έπεσε κάτω. Φεύγει αύριο.
Βλέπει καλά. Μου αρέσει πολύ.
Οι λέξεις κάτω, αύριο, καλά, πολύ είναι άκλιτες. Πηγαίνουν μαζί με ένα ρήμα, το προσδιορίζουν και φανερώνουν πού έπεσε κάποιος (τον τόπο), πότε φεύγει (το χρόνο), πώς βλέπει (τον τρόπο), πόσο του αρέσει (το ποσό).
Τα επιρρήματα μπορεί να προσδιορίζουν και επίθετα ή άλλα επιρρήματα:
Ο καιρός είναι πολύ καλός.
Ο πατέρας βγήκε από το σπίτι κάπως νωρίς.
Το επίρρημα πολύ προσδιορίζει το επίθετο καλός, το επίρρημα κάπως προσδιορίζει το επίρρημα νωρίς.
Επιρρήματα σε -α
Είναι πάρα πολλά τα επιρρήματα σε -α, που σχηματίζονται από τον πληθυντικό του ουδετέρου των επιθέτων:
ωραίος, πληθ. ουδ. ωραία, επίρρημα ωραία: περάσαμε ωραία.
Τα περισσότερα είναι τροπικά, υπάρχουν όμως και τοπικά (δεξιά, χαμηλά κτλ.), χρονικά (αδιάκοπα) και ποσοτικά (αρκετά).
Επιρρήματα σε -ως
Μερικά από τα επιρρήματα σε -α (-ά) μπορούν να σχηματιστούν και σε -ως (-ώς):
βέβαια - βεβαίως, σπάνια - σπανίως, χοντρικά - χοντρικώς
Σε -ώς σχηματίζονται και τα επιρρήματα των επιθέτων σε -ης, -ης, -ες:
σαφής - σαφώς, συνεχής - συνεχώς, ακριβής - ακριβώς
|
- Αντωνυμίες
|
|
Οι λέξεις που μεταχειριζόμαστε στη θέση ονομάτων, ουσιαστικών ή επιθέτων λέγονται αντωνυμίες (pronouns).
Τι κάνει ο Γιώργος; Δεν τον είδα (τον, δηλ. το Γιώργο).
Ποιος ήταν εκείνος; (το εκείνος μπήκε στη θέση ονόματος).
Το παιδί αυτό είναι ζωηρό. Τέτοιο (δηλαδή ζωηρό) ήταν από μικρό.
Οι αντωνυμίες είναι οκτώ ειδών:
Προσωπικές (personals), κτητικές (possessives), αυτοπαθείς (reflexives), οριστικές (definitives), δεικτικές (demonstratives), αναφορικές (relatives), ερωτηματικές (interrogatives), αόριστες (indefinites)
|
- Λόγια Γλωσσικά Στοιχεία
|
|
Λόγια (scholar) ονομάζουμε τα γλωσσικά στοιχεία (λέξη, κατάληξη, σύμπλεγμα συμφώνων) που προέρχονται από την αρχαία γλώσσα ή πλάστηκαν κατά το αρχαιοελληνικό πρότυπο.
|
|
|