Ασκήσεις προχωρημένων

Οδηγίες: Οι παρακάτω ασκήσεις έχουν δημιουργηθεί για να σε βοηθήσουν να διαπιστώσεις το βαθμό κατανόησης στη θεωρία. Προσπάθησε να λύσεις τις ασκήσεις που ακολουθούν. Θα βοηθηθείς από τις συνδέσεις που έχουν δημιουργηθεί για σένα σε κάθε τύπο γραμματικής κάνοντας κάθε φορά κλικ εκεί που χρειάζεσαι βοήθεια. Στο τέλος της Α ομάδας ασκήσεων (Εστίαση στη Γλώσσα) υπάρχουν οι λύσεις ενώ σε όλες τις άλλες η λύση ανοιχτή.

ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ


• Άσκηση 1: Να αναγνωρισθούν όλοι οι τύποι της υποτακτικής (subjunctive mode), ενεργητικής και μέσης φωνής (active voice, middle voice) του ποιήματος
  
  Οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει πώς θέλουμε να παρουσιάσουμε αυτό που σημαίνει (το ρήμα) λέγονται εγκλίσεις (modalities). Οι εγκλίσεις είναι τρεις:
  
  Η οριστική (indicative) παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν κάτι βέβαιο και πραγματικό:
  Ο ήλιος λάμπει. Χτες έβρεξε. Το απόγεμα θα παίξω
  
  Η υποτακτική (subjunctive) παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν κάτι που θέλουμε ή περιμένουμε να γίνει:
  Ας παίξουμε (= θέλω να παίξουμε). Όταν έρθουν οι διακοπές, θα πάμε εξοχή (= περιμένω να 'ρθουν οι διακοπές).
  
  Η προστακτική (imperative) παριστάνει αυτό που σημαίνει το ρήμα σαν προσταγή, επιθυμία, ευχή:
  Φύγε. Άκουσέ με. Βοήθησέ με, Θεέ μου.
  
  Προτεινόμενη λύση
  Βγεις, να εύχεσαι, να ΄ναι, φοβάσαι μέν'(ει), αγγίζει, κουβανείς, να εύχεσαι, να ΄ναι, να είναι, να σταματήσεις, να αποκτήσεις, να πας, να μάθεις, να ΄χεις, βιάζεις, να διαρκέσει, ν΄ αράξεις, να δώσει, βρεις.
  
  
  
• Άσκηση 2: Να αναγνωρισθούν όλοι οι τύποι των μετοχών (participles) του ποιήματος
  
  Η μετοχή (participle) είναι ρηματικός τύπος ο οποίος διαθέτει και τις ιδιότητες του επιθέτου. Λογαριάζεται στις εγκλίσεις και συνήθως σχηματίζεται στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής και στον παθητικό παρακείμενο.
  
  Προτεινόμενη λύση
  Θυμωμένο, πρωτοειδομένους, σπουδασμένους, προσδοκώντας.
  
  
  
• Άσκηση 3: Να αναγνωρισθούν όλα τα ανισοσύλλαβα ουσιαστικά (imparisyllabic common nouns) του ποιήματος
  
  Ανισοσύλλαβα ουσιαστικά (imparisyllabic(al) common nouns) λέγονται όσα ουσιαστικά ή επίθετα δεν έχουν σε όλους τους τύπους τους ίσο αριθμό συλλαβών: μανάβης – μανάβηδες.
  
  Προτεινόμενη λύση
  Πνεύμα, σώμα, ευχαρίστησι, έβενος, φθάσιμον.
  
  
  
• Άσκηση 4: Να αναγνωρισθούν όλα τα ισοσύλλαβα ουσιαστικά (parisyllabic common nouns) του ποιήματος
  
  Ισοσύλλαβα ουσιαστικά (parisyllabic(al) common nouns) λέγονται όσα ουσιαστικά ή επίθετα έχουν ίσο αριθμό συλλαβών και στους δύο αριθμούς και σε όλες τις πτώσεις: μήνας, μήνα, μήνες, μηνών.
  
  Προτεινόμενη λύση
  Ψυχή, πρωινά, χαρά, λιμένας, εμπορεία, πραμάτειες, σεντέφια, κοράλλια, κεχριμπάρια, έβενους, μυρωδικά, προορισμός, νου, ταξίδι, χρόνια, γέρος, νησί, πλούτη, πείρα
  
  
  
• Άσκηση 5: Να βρεις τα ομαλά και τα ανώμαλα επίθετα (regular and irregular adjectives) του ποιήματος
  
  Επίθετα (adjectives) λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν τι λογής είναι, δηλαδή ποια ποιότητα ή ιδιότητα έχει το ουσιαστικό (noun) και κλίνονται όπως τα ουσιαστικά που έχουν τις ίδιες καταλήξεις: Καλός άνθρωπος, ξερή γη, όμορφο ζώο.
  
  Προτεινόμενη λύση
  Ομαλά επίθετα: Μακρύς, γεμάτος, υψηλή, εκλεκτή, άγριο, καλοκαιρινά, Φοινικικά, ηδονικά, άφθονα, Αιγυπτιακές
  Ανώμαλα επίθετα: Πολλά, πολλές
  
  
  
• Άσκηση 6: Να επισημάνεις τα χρονικά και τοπικά επιρρήματα (temporal adverbs and local adverbs) του ποιήματος
  
  Επιρρήματα (adverbs) λέγονται οι άκλιτες λέξεις που προσδιορίζουν ένα ρήμα και φανερώνουν τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό κ.ά.
  Έπεσε κάτω. Φεύγει αύριο.
  Βλέπει καλά. Μου αρέσει πολύ.
  Οι λέξεις κάτω, αύριο, καλά, πολύ είναι άκλιτες. Πηγαίνουν μαζί με ένα ρήμα, το προσδιορίζουν και φανερώνουν πού έπεσε κάποιος (τον τόπο), πότε φεύγει (το χρόνο), πώς βλέπει (τον τρόπο), πόσο του αρέσει (το ποσό).
  
  Τα επιρρήματα μπορεί να προσδιορίζουν και επίθετα ή άλλα επιρρήματα:
  Ο καιρός είναι πολύ καλός.
  Ο πατέρας βγήκε από το σπίτι κάπως νωρίς.
  Το επίρρημα πολύ προσδιορίζει το επίθετο καλός, το επίρρημα κάπως προσδιορίζει το επίρρημα νωρίς.
  
  Επιρρήματα σε -α
  Είναι πάρα πολλά τα επιρρήματα σε -α, που σχηματίζονται από τον πληθυντικό του ουδετέρου των επιθέτων:
  ωραίος, πληθ. ουδ. ωραία, επίρρημα ωραία: περάσαμε ωραία.
  Τα περισσότερα είναι τροπικά, υπάρχουν όμως και τοπικά (δεξιά, χαμηλά κτλ.), χρονικά (αδιάκοπα) και ποσοτικά (αρκετά).
  
  Επιρρήματα σε -ως
  Μερικά από τα επιρρήματα σε -α (-ά) μπορούν να σχηματιστούν και σε -ως (-ώς):
  βέβαια - βεβαίως, σπάνια - σπανίως, χοντρικά - χοντρικώς.
  Σε -ώς σχηματίζονται και τα επιρρήματα των επιθέτων σε -ης, -ης, -ες:
  σαφής - σαφώς, συνεχής - συνεχώς, ακριβής - ακριβώς.
  
  Προτεινόμενη λύση
  Χρονικά επιρρήματα: Ήδη, πια, πάντα, ποτέ
  Ανώμαλα επίθετα: Εκεί, εμπρός, μες
  
  
  
• Άσκηση 7: Να σημειώσεις παράγωγα (clustered derivatives) των παρακάτω ρημάτων: φοβάσαι, εύχεσαι, αγγίζει, συναντήσεις, στήνει
  Προτεινόμενη λύση
  Φοβάμαι: Φοβερός, φοβέρα, φοβερίζω, φοβέρισμα, φόβητρο, φοβητσιάρης, φοβία, φοβίζω, φοβισμός, φοβιστής κ.α..
  Εύχομαι: Ευχή, ευχούλα, ευχετικός, ευχετήριος, ευκταίος, ευκτήριο, εντευκτήριο, ευκτός, ευκτική, ευχέτης, ευχητήριος κ.α..
  Αγγίζω: Άγγιγμα, εγγυώμαι, εγγυητής, εγγυητήριος, εγγυητικός κ.α..
  Συναντώ: Αντίς, άντιος, αντίκρυ, αντικρίζω, αντικρινός, αντίκρισμα, αντικριστός κ.α..
  Στήνω: Στητός, στήσιμο, στήλη, στηλιτεύω, στηλίτευση, στέκω, στέκι, στήθος, στηθαίο, στατήρας, στασίδι κ.α..
  
  
  
• Άσκηση 8: Να επισημάνεις τους λόγιους τύπους (scholar types) στο ποίημα
  
  Λόγια (scholar) ονομάζουμε τα γλωσσικά στοιχεία (λέξη, κατάληξη, σύμπλεγμα συμφώνων) που προέρχονται από την αρχαία γλώσσα ή πλάστηκαν κατά το αρχαιοελληνικό πρότυπο.
  
  Προτεινόμενη λύση
  Λαιστρυγόνας, Κύκλωπας, σκέψις, συγκίνησις, φθάσιμον, κουβανείς, πρωϊά, ευχαρίστησι, πρωτοειδωμένους, εμπορεία, πραγμά
  
  
  
• Άσκηση 9: Να αναγνωρίσεις τους παρακάτω ρηματικούς τύπους και να επιλέξεις τη σωστή απάντηση
  
  
  
  ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΤΟ ΝΟΗΜΑ
  
  
• Άσκηση 1: Τι πιστεύεις ότι μπορεί να συμβολίζει η Ιθάκη; α) νησί, β) στόχο, γ) υποχρέωση
  
  
• Άσκηση 2: Τι συμβολίζει κατά την άποψη σου ο δρόμος; α) πορεία γεμάτη εμπειρίες, β) χιλιομετρική απόσταση, γ) κοινωνική άνοδο
  
  
• Άσκηση 3: Πώς ερμηνεύεις το δεύτερο στίχο του ποιήματος;
  
  
• Άσκηση 4: Κατά τη γνώμη σου, τι συμβολίζουν οι Λαιστρυγόνες, οι Κύκλωπες και ο Ποσειδώνας; α) συμπαραστάτες, β) μυθικά τέρατα, γ) εμπόδια
  
  
• Άσκηση 5: Πώς μπορούν να νικηθούν / να αποφευχθούν;
  
  
• Άσκηση 6: Ποια συγκεκριμένα θέλγητρα παρουσιάζει το ταξίδι για την Ιθάκη;
  
  
• Άσκηση 7: «λιμένας πρωτοϊδωμένους»: Πώς θα μπορούσες να ερμηνεύσεις αυτό το στίχο;
  
  
• Άσκηση 8: Γιατί η Ιθάκη γίνεται «Ιθάκες» στο τέλος του ποιήματος;
  
  
• Άσκηση 9: Όλη η δεύτερη στροφή είναι ουσιαστικά μια εικόνα (=περιγραφή) επηρεασμένη από τον κόσμο του αρχαίου ελληνισμού. Πιστεύεις ότι αυτό γίνεται τυχαία ή ότι μπορεί με κάποιο τρόπο να αιτιολογηθεί ως σύλληψη;
  
  
• Άσκηση 10: Δώσε ένα άλλο τίτλο στο ποίημα
  
  
• Άσκηση 11: Αναζήτησε πληροφορίες στην εγκυκλοπαίδεια ή στο διαδίκτυο σχετικά με τις περιπέτειες του Οδυσσέα
  
  
  
  ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ
  
  
• Άσκηση 1: Αν σε συγκίνησε το ποίημα «Ιθάκη» να αναπτύξεις τις εντυπώσεις σου από αυτό σε τρεις παραγράφους
  
  
• Άσκηση 2: Το ποίημα «Ιθάκη» είναι α) ιστορικό, β) φιλοσοφικό γ) ερωτικό. Να αιτιολογήσεις την απάντησή σου
  
  
• Άσκηση 3: Σκέψου ένα στόχο που είχες βάλει κάποτε στη ζωή σου. Πιστεύεις ότι είχε τόσο μεγάλη σημασία η τελική επίτευξή του ή η όλη πορεία προς αυτήν; Να αιτιολογήσεις την απάντησή σου
  
  
• Άσκηση 4: Πάρε μια συνέντευξη από κάποιον / κάποια μετανάστη που γνωρίζεις
  
  
• Άσκηση 5: Διάβασε τα αποσπάσματα και απάντησε στις ερωτήσεις
  
  
• Άσκηση 6: Διαβάζοντας το ποίημα 'Ιθάκη' του Καβάφη, ποιες εικόνες σου γεννιούνται στο μυαλό; 'Ζωντάνεψε' αυτές τις εικόνες, ζωγραφίζοντάς τες
  
  
• Άσκηση 7: Διάβασε το ποίημα 'Ιθάκη' του Καβάφη. Παρατήρησε την εικόνα που ακολουθεί και απάντησε στις ερωτήσεις