Θεωρία

Πτώσεις
	Τα άρθρα, τα ουσιαστικά, τα επίθετα, οι αντωνυμίες και οι μετοχές (βλέπε μέρη του λόγου) παρουσιάζουν διάφορους τύπους που λέγονται πτώσεις. Τα κλιτά μέρη του λόγου λέγονται πτωτικά. Οι πτώσεις είναι τέσσερις: η ονομαστική ο ήλιος, η γενική του ήλιου, η αιτιατική τον ήλιο και η κλητική ήλιε. Με την ονομαστική απαντούμε στην ερώτηση ποιος, τι. Ποιος ήρθε; - Ο πατέρας, Τι έφτασε; - Το τρένο. Με τη γενική απαντούμε στην ερώτηση τίνος. Τίνος είναι το καπέλο; - Του πατέρα. Με την αιτιατική απαντούμε στην ερώτηση ποιον, τι. Ποιον είδες – Τον πατέρα, Τι είδες – Είδα το τρένο. Με την κλητική καλούμε κάποιον. Δώσε μου, πατέρα, την ευχή σου. Τα πτωτικά έχουν τρία γένη: το αρσενικό ο πατέρας, το θηλυκό η ποιήτρια και το ουδέτερο το βουνό. Αρσενικού γένους είναι τα πτωτικά που μπορούν να πάρουν το άρθρο ο. Θηλυκού γένους είναι τα τα πτωτικά που μπορούν να πάρουν το άρθρο η. Ουδέτερου γένους τα πτωτικά που μπορούν να πάρουν το άρθρο το. Τα πτωτικά έχουν δύο αριθμούς: τον ενικό (τύποι που φανερώνουν το ένα) και τον πληθυντικό (τύποι που φανερώνουν τα πολλά). Εκείνος ο μεγάλος καλλιτέχνης. (ενικού αριθμού) Εκείνοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες. (πληθυντικού αριθμού)
Τα μέρη του λόγου
	Τα μέρη του λόγου είναι: ουσιαστικά: οι λέξεις που φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, πράγματα, ενέργεια ή κατάσταση. πατέρας, σκύλος, σκαλιά, τρέξιμο, σιωπή επίθετα: οι λέξεις που προσδιορίζουν τα ουσιαστικά, δηλαδή φανερώνουν ποια ποιότητα ή ιδιότητα έχουν τα ουσιαστικά. μεγάλη, ισχυρός άρθρα: οι μικρές λέξεις που μπαίνουν μπροστά από τα ουσιαστικά ή τα επίθετα. ο, η , το αντωνυμίες: οι λέξεις που μπαίνουν στη θέση των ονομάτων. εγώ, εκείνη, αυτός, τέτοια ρήματα: οι λέξεις που φανερώνουν ότι κάποιος ( πρόσωπο, ζώο, πράγμα) παθαίνει κάτι από έναν άλλο ή βρίσκεται σε μια κατάσταση. πήγε, ανέβηκε μετοχές: οι λέξεις που φανερώνουν σε ποια κατάσταση βρίσκεται ένα πρόσωπο. κυνηγημένη, τρέχοντας επιρρήματα: οι άκλιτες λέξεις που συνοδεύουν (προσδιορίζουν) κυρίως τα ρήματα και φανερώνουν τόπο, τρόπο, χρόνο, ποσό, βεβαίωση, άρνηση. μέσα, ίσια, πριν, τόσο, ναι, δε(ν) προθέσεις: οι άκλιτες λέξεις που μπαίνουν μπροστά από άλλες λέξεις και φανερώνουν μαζί τους τόπο, χρόνο, στέρηση, αιτία, τρόπο, ποσό, κτλ. με, σε, από, χωρίς σύνδεσμοι: οι άκλιτες λέξεις που συνδέουν λέξεις ή προτάσεις. και, ούτε, ή, αλλά επιφωνήματα: οι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν δυνατά συναισθήματα π.χ θαυμασμό, πόνο, έπαινο. ποπό! αχ! μπράβο! Το ουσιαστικό και το επίθετο λέγονται και ονόματα. Οι μονοσύλλαβες άκλιτες λέξεις π.χ θα, για που τις χρησιμοποιούμε συχνά στην ελληνική γλώσσα με διάφορες σημασίες λέγονται μόρια.
Συνώνυμα και αντίθετα
	Οι λέξεις που έχουν περίπου την ίδια σημασία λέγονται συνώνυμες λέξεις ή συνώνυμα. εργασία - δουλεία, θόρυβος - φασαρία, συνομιλία - συζήτηση, χρήματα - λεφτά Οι συνώνυμες λέξεις φανερώνουν το ίδιο νόημα αλλά και κάποιες διαφορές μεταξύ τους. κατοικία - διαμονή Η κατοικία σημαίνει τον τόπο όπου μένει κανείς μόνιμα. Η διαμονή σημαίνει τον τόπο όπου μένει κανείς προσωρινά. Οι λέξεις που έχουν αντίθετη σημασία λέγονται αντίθετες λέξεις ή αντίθετα. εχθροί - φίλοι, νέοι - γέροι
Επίθετα
	Οι λέξεις που φανερώνουν τι λογής είναι τα ουσιαστικά, δηλαδή ποια ποιότητα ή ιδιότητα έχουν τα ουσιαστικά, λέγονται επίθετα. Τα δυνατά άλογα σέρνουν το βαρύ αμάξι. Στην πιο πάνω πρόταση το επίθετο δυνατά προσδιορίζει το ουσιαστικό άλογα και το επίθετο βαρύ προσδιορίζει το ουσιαστικό αμάξι. Επομένως τα επίθετα συνοδεύουν και προσδιορίζουν τα ουσιαστικά. Τα επίθετα παίρνουν το γένος, τον αριθμό και την πτώση των ουσιαστικών που προσδιορίζουν. Έτσι έχουν τρία γένη (το αρσενικό, το θηλυκό και το ουδέτερο) με ξεχωριστές καταλήξεις για το καθένα. ωραίος δρόμος, μικρή εγγονή, ξύλινο γραφείο
Κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις
	Οι προτάσεις που έχουν ολοκληρωμένο νόημα και μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο λέγονται κύριες προτάσεις. Χθες βράδυ δεν κοιμήθηκα καθόλου. Οι προτάσεις που δεν έχουν ολοκληρωμένο νόημα και γι' αυτό δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο λέγονται δευτερεύουσες. για να μην κρυώσει, γιατί ήταν γενναίος. Μια δευτερεύουσα πρόταση, για να σταθεί μέσα στο λόγο έχει ανάγκη από μια κύρια πρόταση. Έτσι καθεμιά από τις παραπάνω δευτερεύουσες προτάσεις συνδέεται με μια κύρια πρόταση έτσι ώστε να δίνεται ένα ολοκληρωμένο νόημα. Φορούσε ένα μαντήλι στο λαιμό, για να μην κρυώσει. Κύρια πρόταση δευτερεύουσα πρόταση Όλοι τον αγαπούσαν το στρατηγό, γιατί ήταν γενναίος. Κύρια πρόταση δευτερεύουσα πρόταση
Κυριολεξία και μεταφορά
	Πολλές φορές στην ελληνική γλώσσα οι λέξεις δε χρησιμοποιούνται μόνο στην αρχική (βασική) τους σημασία με την οποία δηλώνεται ορισμένη έννοια. Συχνά η βασική αυτή σημασία τους μεταφέρεται σε άλλες έννοιες. Η αλεπού τίναξε την ουρά της και χάθηκε στο δάσος. (κυριολεξία) Ο άνθρωπος αυτός είναι αλεπού (=πονηρός). (μεταφορά) Στην πρώτη πρόταση η λέξη αλεπού χρησιμοποιείται με την αρχική (πραγματική) της σημασία. Αυτό λέγεται κυριολεξία. Στη δεύτερη πρόταση η λέξη αλεπού χρησιμοποιήθηκε, για να φανερώσει έναν άνθρωπο πονηρό. Δηλαδή στη δεύτερη πρόταση η αρχική σημασία της λέξης αλεπού μεταφέρθηκε, άλλαξε και φανέρωσε ένα πρόσωπο που έχει κάποια ομοιότητα- την πονηριά- με την αλεπού. Αυτό λέγεται μεταφορά. Άλλες μεταφορές: σκληρή πέτρα - σκληρή καρδιά μασά την τροφή του- μασά τα λόγια του.
Χρόνοι του ρήματος
	Ο ενεστώτας φανερώνει κάτι που γίνεται τώρα εξακολουθητικά χωρίς διακοπή ή με διακοπές (επανάληψη). Ακουμπισμένος στο παράθυρο κοιτάει τη θάλασσα. Κάθε πρωί πηγαίνει στο ψάρεμα. Ο παρακείμενος φανερώνει ότι κάτι έχει γίνει στο παρελθόν και είναι τώρα τελειωμένο. Ο φύλακας έχει κλείσει τις πύλες του κήπου. Ο παρατατικός φανερώνει κάτι που γινόταν στο παρελθόν εξακολουθητικά χωρίς διακοπή ή με διακοπές (επανάληψη). Όλοι κοιτάζαμε τον χαρταετό που ανέβαινε στον ουρανό. Κάθε βράδυ γύριζα στις εννιά. Ο αόριστος φανερώνει ότι κάτι έγινε στο παρελθόν και παρουσιάζεται σαν να έγινε σε μια στιγμή. Σ' ένα χρόνο ταξίδεψε σ' ολόκληρη την Ευρώπη. Ο υπερσυντέλικος φανερώνει κάτι που θα γίνεται εξακολουθητικά στο μέλλον, χωρίς διακοπή ή με διακοπές (επανάληψη). Αύριο θα δουλεύω όλο το πρωί. Κάθε καλοκαίρι θα γυρίζω στην πατρίδα. Ο εξακολουθητικός μέλλοντας φανερώνει ότι κάτι ήταν τελειωμένο στο παρελθόν πριν γίνει κάτι άλλο. Τα καράβια είχαν αράξει πριν ξεσπάσει η μπόρα. Ο στιγμιαιος μέλλοντας φανερώνει ότι κάτι θα γίνει στο μέλλον και παρουσιάζεται σαν να πρόκειται να γίνει σε μια στιγμή. Το καλοκαίρι θα δουλέψει στα καράβια.